Bebeğin Hayat Suyu (Amniyon Sıvısı)

Amniyon kesesindeki sıvıya amniyon sıvısı denir. Başlangıçta amniyon sıvısının bir bölümü amniyon hücrelerince salgılanır, büyük bölümü annenin doku sıvısıdır.Daha sonra intervillöz aralıktaki kandan, koryonik plak içinden sıvı diffüzyonu başlar.Amniyotik keseyi dolduran amniyon sıvısı, dinamik bir sıvı olup sağlıklı bir gebelik ve fetüs gelişimi için büyük önemi vardır. Amniyon sıvısının hacmi ve bileşimi gebelik ilerledikçe değişir. Amniyotik kavitenin oluşumu gebeliğin 10. haftasına kadar tamamlanır.

Amniyos sıvısı oluşumu:

• Pek çok etken amniyos sıvı oluşumunda etkilidir. 22-23. gestasyon haftalarında fetal derinin keratinizasyonunu takiben amniyotik sıvının büyük bir bölümü fetal idrarla oluşturulur. Terme yakın dönemde bu miktar ortalama 600 ila 1200 ml/gün olarak belirtilmiştir
• Fetal yutkunma amniyotik sıvının ortadan kaldırılmasında en önemli rolü üstlenir.
• Fetal ağırlığın %20-25’i ağırlığında amniyotik sıvı her gün yutulmaktadır.
• Ortalama olarak fetal idrar ile oluşan sıvıdan daha az miktarda sıvı yutulmaktadır.
• Amniyotik sıvı hacmi gestasyonel haftaya bağımlı olarak belli bir aralıkta tutulma kaydıyla değişim gösterir. 36-38.gestasyon haftalarında en yüksek seviyesine çıktıktan sonra düşer.
• Amniyon sıvısı; %99 su, inorganik tuzlar, organik maddeler ve fetüsten dökülen epitel hücrelerden oluşur.
• Organik bileşiklerin yarısı protein, diğer yarısı ise karbonhidrat, enzim, yağ, hormon ve pigmentlerden ibarettir. Erken gebelikte amniyotik sıvının pH’ı 7,22 iken terme yakın zamanda pH 7,11 civarında olur.
• Amniyon sıvısı su gibi akışkandır. Kendine has özel bir kokusu vardır. Gebeliğin sonunda açık sarı renkli olup içinde vernix caseosa parçacıkları bulunabilir. Doğum yaklaştıkça amniyon sıvısının rengi bulanıklaşır.

Amniyon kesesi ve amniyon sıvısının görevleri:

• Fetüsü direkt travmalardan korumak,
• Fetüsün ısı kaybını önlemek,
• Fetüsün serbest hareketini sağlayarak, kas iskelet sisteminin gelişmesine yardımcı olmak,
• Fetüsün akciğer gelişimini sağlamak,
• Fetüsün amniyotik zara yapışmasını önlemek,
• Sıvı elektrolit değişimini sağlamak,
• Anti bakteriyel aktivite
• Fetal idrarın, solunum ve sindirim atıklarının boşalma yerini oluşturmak,
• Amniyosentez, amniyoskopi gibi işlemlerle amniyon sıvısı incelenerek fetüsün sağlık durumunu (gelişimi, kromozom anomalileri vb.) değerlendirme
• Doğumda kesenin servikse oluşturduğu baskıyla servikal kanalın açılmasına yardım etmek,
• Prostaglandin gibi önemli maddelerin oluşması için gerekli fosfolipidleri membranlarda depolamak,
• Doğumun başlangıcında kese açılınca akan amniyon sıvısının doğum kanalını temizlemesini sağlamaktır (aseptik etki).

 Amniyos sıvısının hacmi:

Amniyotik sıvı hacmi tekniğinde, ultrason kullanılarak amniyotik sıvı ceplerindeki sıvı miktarı değerlendirilir.Bunun için iki yol izlenebilir:

1-) Fetusun çevresi amniyotik sıvı ile çevrelendiği için, fetal kol kıvrımları arasında ya da fetal kol ve yüz gibi boşluklarda amniyotik sıvı cepleri oluşur, ultrason ile tespit edilen bu ceplerin, tavandan tabana kadar olan yükseklikleri cm olarak ölçülür.

 2-) Uterusun dört kadranındaki amniyotik sıvı ceplerinin ölçümü ile elde edilir. Kadranlar için işaret noktaları linea nigra ile buna dik açı yapacak şekilde umblikustan geçen yatay bir çizginin oluşturduğu dört bölgedir. Her bir kadrandaki büyük amniyotik sıvı cepleri tespit edilerek ölçümleri yapılır.

Her iki yöntemle de sonuç olarak bir cepteki ölçüm en az 2 cm ise sıvı miktarı normal, 2 cm’den az ise oligohidroamniyoz olarak değerlendirilir.Bütün ceplerdeki amniyotik sıvının toplanmasıyla amniyotik sıvı indeksi elde edilir, indeksin 20 cm’den büyük olmasına polihidroamniyoz (amniyon sıvısı fazlalığı),5 cm’den küçük olmasına ise oligohidroamniyoz (amniyon sıvısı azlığı) denir.

Oligohidroamniyoz (amniyon sıvısı azlığı) Tedavisi:

• Oligohidramniyos saptandığında gebelik miadında ise veya gün aşımı varsa bebek doğurtulur. Daha erken dönemde görülürse ve bebekte bir anomali saptanmamışsa amniyoinfüzyon yöntemiyle amniyon boşluğuna sıvı verilmesi uygulanabilir fakat pek denenen bir yöntem değildir, bu fetuslar daha çok sıkı takip altında matürasyon zamanı gelene kadar beklenir.

Polihidroamnios/Hidramnios (Amniyon sıvısının fazla olması):

Polihidroamnios veya hidramnios rahim içerisinde bebeğin içinde bulunduğu amniyon sıvısının normalden fazla olmasıdır. Bütün gebeliklerin yaklaşık %1-2’sinde polihidroamnios izlenir. Tanısı amniyon sıvısının ultrasonda fazla izlenmesi ile konur. Annenin karnı 4 bölüme ayrılır, her bir bölümde dik olarak ölçülen amniyon sıvı alanlarının toplamının 20 cm (200 ml’den fazla olması polihidroamnios kabul edilir.

Normalde amniyotik sıvı volümü 16. haftada 200 ml, 28. haftada 1000 ml, 36. haftada 900 ml ve 40. haftada 800 ml civarındadır.

Suyun çok fazla olduğu durumlarda anne karında fazla büyüme ve gerginlik olur, hatta bu nedenle anne nefes almakta zorlanabilir, karnında rahatsızlık hisseder.Polihidroamnios saptanan bir gebelikte ilk adım dikkatli bir ultrasonografik anomali taramasıdır. Fetusta göğüs içerisinde ya da karın içerisindeki organlarda bir anomali, beyin anomalisi varlığı araştırılmalıdır. İkinci adım anneye ait nedenlerin araştırılmasıdır. Annede diyabet varlığını araştırmak için kan şekeri takibi yapılır.

Polihidroamniyoz (amniyon sıvısı fazlalığı) Tedavisi:

• Çok sık uygulanmasa da bazı durumlarda fazla sıvı enjektör ile çekilerek (amniyodrenaj, amniosentez) azaltılmaya çalışılabilir.
• İndometazin denilen ilaç ile amniyon sıvısı miktarı azalabilir fakat bu ilaç 32 haftadan sonra kullanılması sakıncalıdır, 32 haftadan büyük fetuslarda duktus venozusun erken kapanmasına sebep olabilir.
• Amniosentez (Amniyodrenaj):Bu işlem bir enjektör yardımıyla anne karnından amnioyon sıvısının bir kısmının çekilerek alınmasıdır. Amniyosentez işlemine benzer ancak amniyodrenaj işleminde daha fazla sıvı alınır. Amniyodrenaj işlemi bazı riskler taşır: yaklaşık binde 2-3 oranında gebeliğin kaybına (bebeğin ölmesine) neden olabilir, doğumun başlamasına neden olabilir, koryoamniyonit ,EMR, ablasyo plasenta gibi risklere neden olabilir.
• Polihidramnios vakalarında seri olarak çok kere amniyodrenaj yapılabilir. Her polihidramnios hastasında uygulanan bir işlem değildir.